“Абаронцы Айчыны” – перасоўная фота-дакументальная выстаўка, падрыхтаваная навуковымі

супрацоўнікамі раённага музея – адно з шэрагу мерапрыемстваў па патрыятычным выханні дзяцей і моладзі.
Яна распавядае аб нашых знакамітых земляках, якія прысвяцілі сваё жыццё прафесійнаму служэнню Радзіме. Спачатку на працягу дзесяці дзён выстаўка дзейнічала ў СШ №1 Клічава, а напярэдадні Дня абаронцаў Айчыны і Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь яна адкрылася ў гарадской СШ №2. Яе матэрыялы выклікаюць непадробны інтарэс сённяшніх хлопчыкаў і дзяўчынак да жыцця, подзвігу, лёсу людзей, якія нарадзіліся ў Клічаве і вёсках раёна, і якія так шмат зрабілі для Клічаўшчыны, колішняй магутнай дзяржавы – СССР, суверэннай Беларусі, так шмат змаглі, дасягнулі.
Фота – гэта застылае імгненне жыцця, самы яркі сведак падзей. А тут фотаздымкі знакамітых землякоў – глядзіш на іх і думка адна – такімі годнымі сынамі клічаўская зямля можа ганарыцца па праву! Залатымі літарамі ў гісторыю нашай зямлі ўпісаны подзвігі Герояў Савецкага Саюза Паўла Ананьевіча Крываноса і Піліпа Іванавіча Кавалёва, якія аддалі свае жыцці ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі акупантамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
Клічаўляне шануюць памяць ураджэнца Клічава, ганаровага грамадзяніна нашага горада генерал-маёра авіяцыі Івана Іванавіча Ваганава, франтавіка ВОВ 1941-1945 г. У пасляваенныя гады ён узначальваў палітаддзел Цэнтра падрыхтоўкі касманаўтаў імя Ю. Гагарына ў Зорным Гарадку. Быў членам Ваеннага Савета Паветранай арміі. Працаваў загадчыкам мемарыяльнага музея акадэміка С. П. Каралёва. Узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі (тройчы), Айчыннай вайны 1-й ступені, “За службу Радзіме” 3-й ступені, медалём ім. Ю. Гагарына. У 1975 годзе за паспяховую падрыхтоўку і здзяйсненне міжнароднага палёту касмічных караблёў СССР і ЗША “Саюз-Апалон” узнагароджаны ганаровым дыпломам Амерыканскай Асацыяцыі Астранаўтыкі.
Музейная выстаўка апавядае і аб віцэ-адмірале Пятру Сцяпанавічу Дроніну, ураджэнцу вёскі Хадэчын. У свой час ён скончыў Клічаўскую СШ №1, Пермскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча ВМФ і Ціхаакеанскае вышэйшае ваенна-марское вучылішча. 48 гадоў жыцця прысвяціў марской службе, з якіх 30 быў камандзірам падводнай лодкі. Ён прайшоў усе ступені службы на флоце – ад механіка Чарнаморскага флоту ў час Вялікай Айчыннай вайны да віцэ-адмірала.
Удзельнікам Парада Перамогі стаў ураджэнец вёскі Заполле маёр авіяцыі Мікалай Дзям’янавіч Канойка. У гады Вялікай Айчыннай вайны ён ваяваў на 4-х Украінскіх франтах у 267-м авіяцыйным знішчальным палку. Удзельнік Сталінградскай бітвы, вызвалення Заходняй Украіны, Румыніі, Балгарыі, Югаславіі, Венгрыі. Лятаў на самалётах 18-ці тыпаў. Здзейсніў 48 фотаразведак, 124 баявыя вылеты, правёў 75 паветраных баёў, збіў 9 варожых самалётаў. Кавалер ордэнаў Айчыннай вайны 1-й ступені, Айчыннай вайны 2-й ступені (двойчы), Чырвонай Зоркі (двойчы), “Партызанская Зорка” 1-й ступені Югаславіі, ордэна Славы Румыніі, медалёў СССР і Балгарыі.
Кавалерам баявых ордэнаў – ордэнаў Суворава, Кутузава, Багдана Хмяльніцкага з’яўляецца наш зямляк, ураджэнец вёскі Віркаў Іосіф Несцеравіч Кавалёў. У гады вайны ён служыў у званні генерал-лейтэнанта, быў начальнікам упраўлення войск сувязі Ленінградскага фронту. У пачатку вайны Ленінград аказаўся ў поўнай ізаляцыі, без сувязі, якую разбурыла нямецкая авіяцыя. У верасні 1941 года ленінградскія сувязісты пад началам І.Н. Кавалёва правялі спецаперацыю. За 8 сутак ва ўмовах наймацнейшага шторму і няспынных бамбардзіровак нямецкай авіяцыі яны праклалі 40-кіламетровы падводны кабель сувязі на дне Ладажскага возера. Так была адноўлена сувязь з Цэнтрам. За гэту аперацыю І. Н. Кавалёў быў узнагароджаны ордэнам Багдана Хмяль-ніцкага.
Генерал-маёр авіяцыі Міхаіл Аляксеевіч Лапацін, ураджэнец вёскі Свабода, прайшоў воінскі шлях ад камандзіра зенітнага ракетнага дывізіёна да камандуючага войскамі СПА Украіны. За яго плячамі 4 ваенных адукацыі: Даўгаўпілскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча, Мінскае вышэйшае зенітна-ракетнае вучылішча, Ваенная камандная Акадэмія, Ваенная Акадэмія Генеральнага Штаба. У 1960-я гады ўдзельнічаў у стварэнні Узброеных Сіл Кубы. Узнагароджаны ордэнам “За службу Радзіме ва Узброеных Сілах” 2-й і 3-й ст.ст.
Сваім выпускніком 1976 года Леанідам Міхайлавічам Крываносам ганарыцца СШ №2. Клічаўлянін, палкоўнік запаса, ветэран пагранічнай службы, пісьменнік, паэт, напісаў цыкл песень аб граніцы, лаўрэат Міжнароднага конкурсу музычна-літаратурных твораў аб пагранічніках дзяржаў СНД.
Ганаровы пералік мужных абаронцаў Айчыны – ураджэнцаў Клічаўшчыны можна працягваць доўга. На гэтай перасоўнай выставе толькі невялікая частка з фондаў краязнаўчага музея. З мноствам найцікавейшых матэрыялаў можна пазнаёміцца непасрэдна пры наведванні ўстановы. Супрацоўнікі музея будуць рады зрабіць адкрыцці новых імёнаў знакамітых землякоў пры вашай дапамозе, паважаныя чытачы. Завітайце ў музей, калі хочаце даведацца больш або штосьці расказаць самі.
Што ж да выстаўкі “Абаронцы Айчыны”, то дзеці ўжо па-новаму адкрываюць сваю малую Радзіму. З цікавасцю вывучаюць фотаздымкі, фактычны дакументальны матэрыял. З задавальненнем удзельнічаюць у падагульняючым мерапрыемстве – рашэнні красворда па матэрыялах выстаўкі. У СШ №1 ужо падведзены яго вынікі, пераможцамі сталі вучні 6 “а” класа, дзе класным кіраўніком Г. П. Колесава. Дарэчы, у адкрыцці і рабоце выстаўкі ў абедзвюх школах дапамогу работнікам музея аказваюць юныя аднадумцы – удзельнікі музейнага гуртка “Краязнаўца”.
Гісторыя Клічаўскай зямлі сведчыць: ад ваяўнічага племя старажытных дулебаў, ад лясных мсціўцаў-партызанаў да нашых дзён тут жывуць патрыёты, для якіх свабода малой Радзімы, яе незалежнасць, яе загад – не гучныя словы, а надзвычай важкае ў жыцці. Аб тым напамінам і шматлікія помнікі, мемарыялы. І сённяшнія хлопчыкі гуляюць у разведчыкаў, цікавяцца сваім гераічным мінулым, юнакі абіраюць сваёй прафесіяй абараняць Айчыну, лічаць сваім доўгам і абавязкам служыць тэрміновую службу ва Узброеных Сілах Беларусі. Вядома, ёсць выключэнні. Але ж галоўнае – сувязь пакаленняў абаронцаў Айчыны на Клічаўшчыне непарыўная. Таму і служаць верна Радзіме сыны. Беларусь – міралюбівая краіна, але гісторыя, у тым ліку і сучасная, заклікае: порах заўсёды патрэбна трымаць сухім.

Ніна ІЗОХ. Фота аўтара.