Летні дзень дагараў. Спёка спала, а вада ў рэчцы – што малако, проста немагчыма з яе выйсці, асалода ды і толькі. Яны песціліся на сыпучым, белым, яшчэ цёплым пяску, намытым вадой на пакаты бераг, і весела шчабяталі, смяяліся без прычыны, а то пускаліся бегаць па лузе, як малыя дзеці. Не так даўно прайшоў спорны дождж, і тут, па нізіне, скрозь стаялі неглыбокія лужынкі. Дзяўчатам было весела імчаць навыперадкі па празрыстай вадзе; прыскі – ва ўсе бакі, здаецца, пад аблокі, і душа спявае ад гэтай простай радасці. Нарэшце здаволіліся, патаміліся. Ірынка, высокая, стройная, упраўляючыся з капной доўгіх чорных, што смоль, валасоў, залюбавалася на чырвоны дыск сонца, што садзіўся над лесам. Гукнула да сяброўкі:
– Люблю, Каця, я гэтыя мясціны. Яшчэ з маці-нябожчыцай сюды прыязджалі ў водпуск. Тут, у Беларусі, цудоўнае лета. Любілі мы па суніцы хадзіць, а баравічкі якія на бары растуць! Ножкі тоўстыя, белыя, шляпкі цёмна-карычневыя. Прыгажосць!.. Пойдзем дамоў, цётачка, відаць, ужо нас зачакалася, хвалюецца. Заўсёды, калі да яе прыязджаю ды іду сюды, усё наказвае: будзь асцярожная, далёка не заплывай, з незнаёмымі хлопцамі не вадзіся. А мы тут з табой даўно ўжо.
Сяброўка яе падтрымала: так, пара ды і есці дужа хочацца. Дома іх ужо чакала вячэра. Галіна Пятроўна, так звалі Ірыну цётку, мітусілася каля стала, засцілала вышытым абрусам. Рабіла так заўсёды, калі пляменніца прыязджала ў госці, выстаўляла у цэнтр пакоя круглы дубовы стол і ўпрыгожвала яго гэтым абрусам, які яшчэ маці вышывала.
–Частуйцеся, дзяўчаткі, прагаладаліся, нябось. Яно заўсёды так, калі накупаешся. Тут усё сваё, дамашняе, ды з агарода. А дзяўчат і ўпрошваць не трэба было, за дзве шчакі ўпляталі
маладую бульбачку з укропам, тварог са смятанай, сухую каўбаску ды іншую смакату.
Пасля сядзелі ў садзе ў альтанцы, пілі духмяны, з травамі, чай ды гутарылі, гутарылі аб усім: даўно ж не бачыліся. Раней Ірына з маці на Поўначы жылі, а як не стала яе, прыехала ў Беларусь. Тут жа і матчына сястра, і бацька, няхай у яго і другая сям’я, а ўсё
ж родны чалавек. Дзяўчына паспела якраз паступіць ва ўніверсітэт у абласны цэнтр, праз які месяц і заняткі.
За размовай яны не заўважылі, як на двары пачало змяркацца.
– Ой, цётачка, мы ж яшчэ ў клуб на танцы збегаем, – зашчабятала Іра.
– А мо не трэба. Там і знаёмых тваіх няма. Вось пагасцюеце колькі дзён, больш разнаёміцеся з мясцовымі, тады і пойдзеце. Я ж хвалявацца буду, чакаць вас, а мне заўтра рана ўставаць. Збіраюся па чарніцы, мо лепш і вы са мной?
Але як ні ўтрымлівала – не дамовіліся. Дзяўчаты хуценька пераапрануліся, валасы прыбралі, вочы, губы падвялі і за дзверы.
«Прыгажуні! Загарэлыя, дагледжаныя, зграбныя, абедзве – што фотамадэлі. Хіба ж іх утрымаеш? Маладосць!» – думала жанчына, прыбіраючы посуд.
А вечар выдаўся цёплы, ціхі, зорны. З боку сельскага клуба гучала музыка, смех, туды-сюды ліха снавалі машыны.
– Вось разбэста, – разважала кабета. – Цяпер у якую іншамарку не зірні – адны блазнюкі за рулём. Усю ноч ганяюць. Аб чым толькі бацькі думаюць? Навошта дазваляюць?
… Ёй не спалася, нешта турбавала. Толькі звяла вочы – нейкі моцны стук у суседнім пакоі. Аж душа закалацілася. Упоцемках пабегла, уключыла святло на кухні, а тут чорная птушка, можа стрыж, б’ецца ў шыбу. Уляцеў, відаць, у адкрытае акно, а вылецець не можа. Ледзь выпусціла. А сама запанікавала: не да дабра гэта, дрэнная прыкмета… Думкі міжволі
роіліся, сэрца шчаміла, і яна бязмэтна хадзіла па хаце: дзе ж госцейкі мае, ужо дамоў ім пара. Не вытрымала, схадзіла да клуба, а ён ужо зачынены, моладзь разышлася. Ірыну з Кацяй таксама не сустрэла. Вярнулася дадому і стала чакаць…
На досвітку, калі ўжо ўсё гарэла ўнутры ад нядобрых прадчуванняў, на двор зайшла фельчарка:
– Пятроўна, бачу – не спіш. Выбачай. Я да цябе не з добрымі навінамі. Ты не пужайся, жывыя твае дзяўчаткі, толькі ў бальніцы.
У аварыю патрапілі. Да Ірыны яе не пусцілі. Была ў рэанімацыі, у цяжкім стане. Дактары казалі: «Зрабілі ўсё магчымае, трэба спадзявацца». Яна і спадзявалася. Маліла Усявышняга, каб злітаваўся, уратаваў яе Ірынку. А сяброўцы яе пашчасціла, як кажуць, лёгкім спалохам адрабілася. Праз пару дзён дома была. А для іх час нібы супыніўся.
Ворагу не пажадаеш таго, што перанеслі. Але ж прыйшоў дзень, калі змагла ўбачыць пляменніцу.
Яе перавялі ўжо ў аддзяленне, дазволілі на некалькі хвілінак пабачыцца. Зайшла ў палату і ледзь пазнала сваю дзяўчынку. Ні крывіначкі ў твары, белая, што палатно, змарнелая, слабая, ледзь вуснамі варушыць. Ляжыць пад кропельніцай, на штаціве некалькі бутэлек. Побач з ложкам, на падлозе, спецыяльны мяшэчак (рэзервуар), у які выдзяляецца па дрэнажнай трубачцы вадкасць з ран. Аперацыі ж былі цяжкія, так трэба цяпер. Пятроўна сама ад гора ледзь прытомнасць не страціла. Плач у горле комам стаў. «Трэба трымацца, трэба трымацца, – угаворвала сябе. – Трэба дзіця падтрымліваць».
– Ты, дзетачка, не хвалюйся, усё абыдзецца, – успакойвала. Расчэсвала, прыбірала яе косы, гладзіла па галаве. – Усё добра будзе. На папраўку ж ідзеш.І як толькі тая пачынала енчыць, скардзіцца, перапыняла: «Цярпі! Заўтра, казалі, дазволяць табе ўжо крышачку садзіцца. Тады і ўстанеш, сваімі ножкамі пойдзеш. А зараз вось крышачку булёну, ён табе неабходны».
Для Пятроўны цяпер кожны дзень пачынаўся аднолькава. На золку ўпраўлялася па гаспадарцы, гатавала ўсё той жа свежы курыны булён і накіроўвалася ў бальніцу. Ірына на гэту ежу нават глядзець не магла, ванітавала яе, а цётка ўсё ўгаворвала: «Ну адну лыжачку, дзіцятка, інакш не паправіцца».
Нарэшце прыйшоў дзень, калі нават да лаўкі на бальнічным двары яна са сваёй дзяўчынкай датупалі. Швы ж у яе праз увесь жывот, зверху да нізу, але маладосць, здароўе бралі верх. Яшчэ слабая, Ірына з асаблівай асалодай удыхала свежае паветра, карміла семачкамі галубоў, якія прызвычаіліся, відаць, тут частавацца з рук хворых.
– Ірынка, мо раскажаш, дык што тады здарылася?
– Не хачу ўспамінаць, цётачка. Мы тых хлопцаў нават не ведалі, яны проста прыехалі да клуба на машыне. Відныя, добра апранутыя, вясёлыя. Кажуць нам: «Хочаце, пакатаемся? Вернімся хутка».
Мы пагадзіліся. Паехалі, музыка іграла, мы жартавалі, з нечага смяяліся. Я нават не зразумела, што здарылася. Бачу – ляжу на зямлі, вакол бітае шкло, каля самых вачэй – высокая трава, крануцца не магу. Дайшло: аварыя, машына перакулілася… Нас з Кацяй міліцыя ўжо дапытвала, давай, не будзем больш аб гэтым…
– Ну, нічога, нічога, мая красачка, галоўнае, усе жывыя. А там, каму трэба, разбяруцца, што да чаго.
…Вось і восень шуміць лістападам. Ірына, слава Богу, ужо на занятках. Маладосць бярэ верх над траўмамі і патрасеннем. Хоць той летні злачасны вечар не бясследны: паспрабуй жыць цяпер, калі і пераломы былі, і органы некаторыя страчаны. Пятроўна не-не, ды ўспомніць і тых хлопцаў-ліхачоў. Іх лёс таксама туманны, а яны ж чыесьці дзеці.
Ды што ж рабіць? Хто вінаваты? – задае сабе пытанні жанчына. Ці будуць усё ж людзі вучыцца на чужых памылках? Колькі крыжоў, кветак, помнікаў уздоўж дарог, а аварый з-за ўласнага глупства не менее. Дзякуй Богу, у іх выпадку не такі дрэнны канец. Для яе Ірынкі цяпер усміхаецца сонца і верыцца, што шчасце да яе абавязкова прыйдзе.
Вось і Сямёнаўна, санітарачка, якая выходжвала дзяўчыну як родную, на развітанне пажадала: «Будзь здаровая, Ірынка. Да нас у бальніцу трапляй толькі ў адным выпадку: у раддом за сынамі і дочкамі. Будзеш замуж ісці, запрашай на вяселле».

Ніна ІЗОХ.