Мы ўсе, хто нарадзіўся і вырас пасля вайны, так і не здолелі да канца зразумець і асэнсаваць увесь маштаб жаху, які зведалі і праз усё жыццё нясуць нашы дзяды і прадзеды, нашы бацькі.
Сёння жывуць яшчэ людзі, якія маюць права пачынаць свой расказ словамі: “Я помню Вялікую Айчынную вайну…” У асноўным гэта дзеці вайны. Хлопчыкі і дзяўчынкі, чыё дзяцінства перакрэсліла крывавая бітва дарослых. Заслужаныя людзі сталага ўзросту, усе да адзінага, з кім прыходзіцца сустракацца і гутарыць, так і не навучыліся хаваць у самыя далёкія куточкі памяці карціны даўно перажытага жаху.
Дзеці вайны імкнуцца расказаць сваю страшную праўду новым пакаленням. Пераканалася ў гэтым яшчэ раз, калі гутарыла з клічаўлянкай Лідзіяй Сілівестраўнай Краснабаевай. Нарадзілася яна ў 1931 годзе ў вёсцы Равок, якой ужо не існуе на карце раёна. У гэтыя ліпеньскія дні жанчыне споўнілася 80 гадоў. Яе мілавідны твар яшчэ захаваў рысы былой прыгажосці, а памяць няўмольна вяртае ў гады ваеннага ліхалецця…
– У першыя дні вайны гэта было. Па вёсцы прайшла чутка, што на станцыі Нясята ўсе тавары з базы людзі разабралі і рассыпалася шмат пацерак, – расказвае Лідзія Сілівестраўна. – Дык мы з сяброўкай адправіліся іх збіраць. А колькі страху нацярпеліся, калі ўбачылі, як на матацыклах і на машынах едуць немцы! У вёску ехалі людзі на падводах, загружаных мукой і іншым скарбам, які дабывалі на базе, і мы папрасіліся, каб нас падвезлі. На мосце ўбачылі немцаў. Я вочы заплюшчыла і сяджу, як мышка. Заначаваць прыйшлося ў цёткі ў вёсцы Нясята, толькі назаўтра дадому дабралася. Ой і ўсыпала тады мамка за такое свавольства!
А яшчэ помніцца, як немцы спалілі хаты, як увесь час хацелася есці, як хаваліся мы ў балоце, як жылі ў чужой хаце і прыехалі немцы, білі маму, каб адчыняла хлявы, а ключоў у яе не было, гэта ж усё чужое. А тыя, калі ўзламалі замкі, яшчэ больш пачалі біць маму і дапытвацца, адкуль у нас дабро. Я так крычала і плакала, што прыбегла суседка і дапамагла пераканаць чужынцаў, што гэта ўсё не наша.
Яшчэ помню смак чорнага каржа з гнілой бульбы, якім у балоце частавала незнаёмая жанчына. Старэйшыя браты Апанас і Васіль былі ў партызанах, а мы за сувязь з імі не адзін раз былі на валасок ад смерці. Жудасны быў час, невыносна балюча пячэ ў грудзях, калі ўспамінаю аб гэтым.
Дзень 3 ліпеня – вялікае свята. Колькі радасці было, калі пагналі немцаў назад, на захад! Кругом разруха, голад, яшчэ прыходзяць з фронту пахавальныя, а людзі радуюцца, што не трэба хавацца, баяцца немцаў, што засталіся жывыя і што цэлае жыццё наперадзе.
Аптымізму і жыццялюбству, працавітасці Лідзіі Сілівестраўны, якая 33 гады адпрацавала цестаме сам на мясцовым хлебазаводзе, можна па-добраму пазайздросціць.
З юбілеем Вас, шаноўная! Здароўя, даўгалецця і дабра Вам і Вашым дзецям, унукам, праўнукам.

Аліна СУДНІК.