І

Ах,  вайна…  Што  нарабіла  ты,  праклятая?!  Пкалечыла  лёсы,  зруйнавала  вёскі  і  гарады,  цэлыя  дзяржавы.  І  сёння  на  шматпакутнай  зямлі  Беларусі,  у  душах  людзей  некалькіх  пакаленняў  незагойныя  раны,  рубцы  на  сэрцы…

Шумяць  дубы-волаты  над  вуліцай  Асінавай  у  Бацэвічах,  цяперашнім  аграгарадку,  паселішчы  з 500-гадовай  гісторыяй.  Дрэвы  тыя  яшчэ  з  парка  маёнтка  мясцовага  памешчыка.  Велічна  раскінулі  яны  свае  магутныя  кроны  і,  здаецца,  непадуладны  ніякім  бурам-вятрам  і  часу.  Так  і  людзі  з  незгібаемай  воляй,  загартаваныя  выпрабаваннямі, моцныя  сваёй  еднасцю  з  роднай  зямлёй  і  сваім  народам.

ІІ

Пяцісценка  Міхаіла  Мікітавіча  і  Ніны  Маркаўны  Варонічаў ад  суседскіх  нічым  не  адрозніваецца.  Хіба  што  пабудова  старая,  а дах  яе  на  сонцы  здалёк  блішчыць  новай  белай  жэсцю.

— Відаць,  дзеці  даглядаюць  бацькоў? – цікаўлюся  ў  адной  з суседак  у  размове.

— Ды  што  вы?  Наш  Мікітавіч  яшчэ  малайчына. Усё  сам!  Хоць  вайну  прайшоў,  узрост  шаноўны.  Яшчэ  ў  магазін, на  крынічку  па  ваду  на  мапедзе  ездзіць! – з вялікай  павагай  і  цеплынёй  адгукнулася  яна.

І  вось  сустрэча. Перада  мной  нібы  волат,  казачны  герой  незвычайнай  сілы,  удаласці  і  мужнасці. Рослы,  мо  каля  двух  метраў  у  вышыню.  Статны,  касая  сажань  у  плячах.

— Колькі  ж вам  гадоў? – цікаўлюся.

— Па  пашпарту  89,  але  я  старэй.  На  самой  справе  91.

А  яшчэ  падкуплівае  яго  адкрытая,  шчырая  ўсмешка.  І  прамяністыя  вочы,  у  якіх  дабрыня.

— Я  ж у  маладосці кавалём  быў,  з  молатам  упраўляюся, — расказвае  гаспадар. – Коней  падкоўваў, розныя  прылады  працы  майстраваў.  У  армію  на  тэрміновую  службу  прызываўся  ў 1940 годзе.  Служыў  марскім  пехацінцам  у  г. Венеспісле  (Латвія). Пасля быў  пераведзены  ў  114  тсралковы  полк,  стаў  вадзіцелем  зенітнай  устаноўкі.  Я  быў  трапным  стралком,  таму  камандзір  роты  назначыў  яшчэ  прыстрэльваць  зброю:  кулямёты,  аўтаматы  і  вінтоўкі…

Вайна  абрушылася  як  смерч.  Масіраванай  бамбардзіроўкай  нямецкіх  “Місершмітаў”.  У  небе  над  іх часцю  працавалі  адначасова,  нібы ў  пякельнай  каруселі,  адразу  каля  дзесятка  варожых  самалётаў.  Зямля  ўздыблівалася,  стагнала  ад  выбухаў…  Чырвонаармейцы  далі  рашучы  адпор.  У  гэтым  баі  свой  першы  самалёт  збіў  і  Міхаіл  Вароніч.

Пасля іх  полк  накіраваўся  ў  Рыгу. Пакуль  дайшлі, яе  ўжо  занялі    фашысты.  Завязаўся  жаркі  бой.  Умацаваны  вораг  быў  узброены  да  зубоў,  паліваў  бесперапынным  агнём  з  кожнага  будынка.  Яны  адчайна  супраціўляліся,  але  сілы  былі  няроўныя.  Там,  на  вуліцах  сталіцы  Латвіі,  паляглі  амаль  усе  яго  баявыя  сябры.  Жывымі  засталіся  рэштка.  Стаялі  да  апошняга.  Камандзір  загадаў: “Адступаць.  Ратуйцеся,  хлопцы,  хто  як  зможа”.

Яны  адступалі  па  дробналессю, тарфяніках.  Нямецкі  самалёт-разведчык  кружыў  у  небе,  таму  мінамёты  білі  па  акружэнцах  здалёк  прыцэльным  агнём.  Выжыць  практычна  было  немагчыма.  Фашыстам  дапамагалі  іх  прыспешнікі,  мясцовыя  паліцаі-латышы. Яны  праследвалі  як  ?,  дабівалі  параненых.

Міхаілу  варонічу,  як  і  некаторым  яго  таварышам,  наканавана  было  прайсці  праз  канцэнтрацыйныя  лаегры  ваеннапалонных. Дзе  чалавечае  жыццё  нічога  не  каштавала,  дзе  забівалі,  палілі,  дзе  панавалі  здзекі,  голад,  сцюжа,  хваробы.  Ім  забаранялі  нават  гаварыць.  І  яны  нямелі,  бо  хацелі  жыць  і  помсціць  ненавіснаму  ворагу…  Аб  гэтым  згадваць  Міхаіл  Мікітавіч  не  можа.  Тольбкі  губы  дрыжаць,  слёзы, мука  ў  вачах.

Некалькі  разоў  ён  спрабаваў  уцячы.  Лавілі,  Білі.  Здзекваліся.  І  новыя  пакуты.  Ён  не  скарыўся…

Аднойчы  была  моцная  бамбардзіроўка  лагера  ваеннапалонных.  У  тым  сапараўдным  пекле  гінулді  і  фашысты,  і  вязні.  Ён  скарыстаў  сітуацыю  і  зноў  спрабаваў  шчасце.  Удалося.  Доўгі  час  прабіраўся  да  лініі  фронта.  Дайшоў!  Свае!  Збылося!…

Яго  хацелі  расстраляць.  Ужо  няма  белых  плям  у  гісторыі,  і  нам,  сённяшнім  пакаленням,  ужо  вядома  праўда  аб  вайне  без  усялякіх  прыкрасаў.  Яму  паверылі,  пакінулі  жыць,  каб  справай  даказаў  сваю  адднасць  Радзіме.  І  ён  даказаў!  У  складзе  3-га  разведвацельнага  артылерыйскага  батальёна,  999  асобнага  батальёна  сувязі  прайшоў  з  баямі  Польшчу  і  ўсю  Германію.  Мужнасць  і  стойкасць М. М. Вароніча  Радзіма  адзначыла  ў  гады  Вялікай  Айчыннай  вайны  высокімі  ўзнагародамі:  ордэнам  “Чырвонай  Зоркі”  і  медалём  “За  баявыя  заслугі”.

ІІІ

Вось  і  зноў  па  зямлі  Беларусі  крочыць  вясна,  мірная,  65-я!  У  бяздонная  сіні  нябёс,  гуле  трактароў  у  полі – сяўба  ж,  квецені  першацветаў,  з  якіх  руплівыя  пчолы  збіраюць  нектар.  Гэтак  жа  ў  сялянскіх  клопатах  (узрост  не  перашкода!)  Міхаіл  Мікітавіч.  Ён  з  сям’і  патомных  пчаляроў.  Каб  не  пахадзіць  каля  пчол,  ні  дня  пражыць  не  можа.

— Шкада,  што  сёлета  загінула  большасць  пчоласямей.  Але  нічога,  развяду, — з  аптымізмам  гаворыць  ён. – Што  ад  сваіх  аддзялю,  што  новы  рой  злаўлю.

— Мёд  прадаеце?

— Ніколі!  Хіба  што  частую  людзей,  гэта  ж  лекі  для  здароўя.  Як  і  праполіс,  перга,  пыльца  і  іншыя  пчолапрадукты.

Аб  пчолах  ён  можа  распавядаць  гадзінамі,  бо  вопыту,  сакрэтаў  розных  хапіла  б  на  дзесятак  пчаляроў.  А  занятак  гэты  надзвычай  крапатлівы,  патрабуе  і  ўмення,  і  часу,  і  сілы.  Усё  гэта  ,  дзякуй  Богу,  у  Міхаіла  Мікітавіча  ёсць.  Ён  і  сам,  такі  ж  руплівы,  што  тая  пчала.  Агульнага  працоўнага  стажу,  улічваючы  перыяд  вялікай  айчыннай  вайны,  48  гадоў.  З  іх тры  дзесяцігоддзі  адпрацаваў  у  Бацэвіцкай  райсельгасхіміі,  райсельгастэхніцы,  у  большасці  шафёрам.  І  сёння  беражліва  захоўвае  шматлікія  падзячныя  лісты  і  ганаровыя  граматы  за бездакорную  працу.  Адна  з  іх  датуецца  1968  годам – ад  магілёўскага  абкама  прафсаюза  работнікаў  сельскай  гаспадаркі  і  абласнога  аб’яднання  сельгастэхнікі.

У  чым  сэнс  жыцця?  Над  гэтым  пытаннем  людзі  б’юцца  даўно.  Міхаіл  Мікітавіч  ведае  адказ,  з  вышыні  свайго  жыццёвага  вопыту  і  ўзросту  ён  сцвярджае:

— У  тым,  каб  рабіць  дабро.  Людзям,  блізкім,  сваёй  сям’і.  Інакш  марна  жыў.

Ён  пасадзіў  сад,  збудаваў  хату,  выгадаваў  дзяцей.  Так,  яны  з  Нінай  Маркаўнай  узгадавалі  двух  сыноў  і  дачку,  маюць  чатырох  унукаў  і  чатырох  праўнукаў.  А  крочаць  па  жыцці  яны  разам  ужо  63  гады.  І  да  гэтага  часу,  у  90  гадоў,  ён  для  жонкі  надзейнае  плячо.  Капусту  заквасіць,  бліноў  напячэ,  прадукты  закупіць  і  за  здароўем  любай  сочыць, крывяны  ціск  змерае,  лекі  даставіць.

— Ён  у  мяне  выдатны! – сцвярджае  жанчына.

Жывіце  ў  радасці,  шаноўныя.  Доўгага  веку  вам  разам!  Побач  з  вамі  і  святлей,  і  надзейней.  Бо  з  вамі  праўда,  соль  жыцця.

Ніна  ІЗОХ